Kuzeybatı Türkiye'de Orta Paleolitik Çağ'la İlgili Yeni Keşifler *

Berkay Dinçer

Anadolu ve Trakya'nın Pleistosen arkeolojisiyle ilgili potansiyel zenginliği pek çok araştırmacı tarafından kabul edilse de, özellikle Anadolu ve Trakya'nın birbirleriyle birleştiği bölgelerde Paleolitik Çağ ile ilgili bilinenler çok azdır. Kuzeybatı Türkiye, kıtalar arasında bulunan konumu sayesinde etrafındaki bölgelerle ilgili araştırmalalar için de kilit bir role sahiptir. 2006 yılından itibaren sözü geçen bölgede tarafımızdan rastlantı sonucu ortaya çıkarılan dört yeni Alt/Orta Paleolitik Çağ buluntu yeri, Pleistosen'de taş alet teknolojisiyle ilgili bilgiler vermektedir.

Tekirdağ'ın Karansıllı köyünde bulunan Akçeşme, bölgede daha önceden bildiğimiz Yatak, Kuştepe ve Balıtepe adlı Alt Paleolitik Çağ buluntu yerleriyle yakın benzerlik göstermektedir. Trakya'nın iç kesimlerinde Alt Paleolitik Çağ buluntuları zenginken, Orta Paleolitik, şimdilik bilinmemektedir.

İstanbul’un batısında, Büyük Çekmece Gölü’ne yakın bir konumda bulunan Çakmaklı bir atölyedir. Hammadde olarak çakmaktaşının yanında kuvars ve kuvarsit kullanımı da mevcuttur. Trakya’dan bilinen Alt Paleolitik Çağ buluntu yerlerindekilere benzer satır/kıyıcı satırlardan oluşan buluntular ve Orta Paleolitik levallois işleyimine işaret eden buluntular mevcuttur.

Kütahya, Çavdarhisar’da bulunan Omartepe Sırtı, hammadde olarak çakmaktaşının kullanılmış olduğu, Orta Paleolitik Çağ’a ait bir taş alet yongalama atölyesidir. Burada Orta Paleolitik Çağ’a ait birbirinden farklı işleyimler mevcuttur. Bunlar, olasılıkla buradaki hammaddelerin uzunca bir süre boyunca, değişik insan grupları tarafından kullanılmış olduğuna işaret etmektedir.

Bursa’da bulunan bir başka buluntu yeri de Deneme Tarlası’dır. Burada, çevrede bulunan ufak boyutlu çakmaktaşları işlenmiştir. Bunların büyük kısmı Alt Paleolitik Çağ’a, Yarımburgaz benzeri bir işleyime işaret etmektedir. Ancak Orta Paleolitik’e ait levallois işleyimi de mevcuttur.

Bursa’da bulunan Şahinkaya Mağarası insanlara ait kültürel kalıntılar olan taş aletlerle ve bol miktarda fauna kalıntısının bulunduğu bir mağaradır. İlk gözlemler mağaranın Orta Paleolitik Çağ’da insanlarca kullanılmış olduğuna işaret etmektedir. Mağarada henüz bir toplama yapılmadığı için, buluntular yüzeyde bulunmuş üç adet taş aletten ibarettir. Bunlardan ikisi, yan kazıyıcıdır, bir tane de yaprak biçimli parça bulunmuştur.

Kuzeybatı Anadolu'da Paleolitik Çağ'la ilgili olarak Yarımburgaz Mağarası, kazılmış tek buluntu yeri olarak önemli bilgiler vermektedir. Buradaki Alt Paleolitik Çağ buluntuları içinde levallois işleyimi mevcut değildir. Levallois işleyimi İstanbul Boğazı çevresinden bilinen buluntu yerlerinden bilinmektedir. Yeni buluntular bölgenin Paleolitik Çağ teknolojilerinin arasındaki bölgesel ve kronolojik farklılıklara ışık tuttuğu açıktır.


* Bu metnin bir versiyonu, III. Ulusal Biyolojik Antropoloji Sempozyumu (27-28 Ekim 2008, Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Farabi Salonu, Sıhhiye-Ankara) özet bildiriler kitapçığında basılmıştır. Buradaki metinde bazı değişiklikler yapılmıştır.