İlk İnsansılar

Berkay Dinçer

İlk İnsansılar

İnsanın tanımı konusundaki tartışmalar şüphesiz en eski insanın kim olduğu sorusunu da belirsizleştirmektedir. Son günlerde çıkan bazı haberler Kenya’da 6 milyon yıllık insansı fosilleri bulunduğunu bildirmektedir. Bu, yorum yapılması için henüz yeterince bilinmeyen bir konu olsa da bu fosilin insanla insansı maymungillerin evrimsel ayrılmaları konusunda önemli bilgiler verebilmesi olasıdır (Bilim ve Teknik, sayı: 398, Ocak 2001). Antropologlar arasındaki yaygın görüşe göre şimdilik bilinen en eski insan günümüzden 4.5 milyon yıl önceleri yaşamış olan Ardipithecus (eski yayınlarda Australopithecus) ramidus’tur. Ardipithecus ramidus ilk bulunduğunda Australopithecuslar gibi dik yürüdüğü düşünülüyordu ve bu yüzden adı ilk olarak “Australopithecus ramidus” koyuldu. 1995 yılında Etiyopya’da Aramis’te bulunan Ardipithecus ramidus kemikleri onun iki ayakla dik yürüdüğünün kesinleşmesi için henüz yeterli değildir (bu yüzden ona şimdilik hem Australopithecus hem de Ardipithecus anlamına gelebilecek şekilde A. ramidus demek hiç de mantıksız olmayacaktır!). 1994’e kadar bilinen ilk Hominid türü Australopithecus afarensis’ti. Ancak 1994’te Doğu Afrika’nın Turkana Gölü çevresinde 4.2 milyon yıllık bir fosil bulundu. Australopithecus anamensis adı verilen bu fosilin Ardipithecus ramidus’un evriminin bir sonucu olduğu kabul edilmektedir. Australopithecus anamensis’in dişleri ilkel özellikler göstermektedir, buna karşın bacak kemikleri iki ayak üzerinde dik yürüdüğünü kanıtlamaktadır.
Resim: Australopithecus afarensis.

En önemli Australopithecus afarensis kalıntısı, 1974’te Hadar yakınlarında bulunan ve adını The Beatles’ın “Lucy” şarkısından alan neredeyse tüm bir erişkin kadın iskeletidir. Bu iskeletin boyu yaklaşık 110 santimetredir. Erkeklerin dişilerden daha uzun boylu (yaklaşık 150cm) ve yapılı oldukları hesaplanmıştır. Bugüne kadar 4 ile 3 milyon yıl önceleri arasında yaşamış 300’den fazla bireye ait Australopithecus afarensis kalıntısı bulunmuştur. Bu türün vücut şekli (örneğin kol kemiklerinin bedene oranla uzun olması) ve beyin hacmi bir şempanzeyi andırmaktadır. İlginç olan onun insan özellikleri taşımasıdır. Örneğin insan evriminde oldukça önemli bir role sahip olan iki ayakla dik yürümek, leğen kemiklerinden anlaşıldığı kadarıyla Lucy’nin yapabildiği bir şeydi. Tanzanya’da bulunan bu türe ait ayak izleri bu türün dik yürüdüğünü kanıtlamıştır. Australopithecus türünün diğer üyeleri olan A. africanus ve A. robustus günümüzden yaklaşık bir milyon yıl öncelerine kadar Afrika’da yaşamlarını sürdürmüşlerdir. 1924’te Raymond Dart tarafından bulunan ilk Hominid fosili bir Australopithecus africanus’tur. O günlerde bu türün adının “Australopithecus” koyulmasının nedeni, R. Dart’ın aceleci davranarak insandan çok goril ya da şempanzeye benzettiği bu insansıya “Güney maymunu” anlamına gelen bu adı uygun görmesidir (Özbek 2000). Sekiz yaşında öldüğü anlaşılan bu fosil, Taung Çocuğu olarak da bilinmektedir. Kafatasının incelenmesi sonucunda Australopithecus africanusların da dik yürüdükleri anlaşılmıştır. 1949’da Güney Afrika’daki Swartkranz’da kafatasında iki delik olan bir Australopithecus robustus fosili bulunmuştur. Yapılan araştırmalar bu deliklerin bir leoparın dişleri tarafından açıldığını göstermiştir. Bu izler, atalarımızın Afrika’da vahşi yırtıcılarla birlikte yaşam mücadelesi verirken bazen onlara yem olduğunu düşündürmektedir.

Bu yazının bütün bölümleri